2. De sekswerker met meerdere hulpvragen. Deze groep voelde zich door omstandigheden genoodzaakt om sekswerk te gaan doen. Het aflossen van schulden is daar een veelvoorkomend voorbeeld van. Dit is een groep sekswerkers die dit werk lang gedaan heeft. Hoewel zij het gemeenschapsgevoel met andere sekswerkers zeer waardevol vonden, voelde het werk zelf grotendeels als een verplichting waar weinig plezier aan werd beleefd. Samen met de afhankelijkheid van de inkomsten uit sekswerk heeft dit ertoe geleid dat problemen erger werden of zich opstapelden. Denk aan financiële stress, gezondheidsklachten en verslaving. Deze sekswerkers hebben meerdere hulpvragen en de afstand tot ander werk is groot. Onder deze groep vallen ook de sekswerkers die autonoom met het werk startten, voor ogen hadden om snel weer te stoppen, maar vervolgens in het werk zijn blijven hangen. Ze hebben een relatief hogere leeftijd en komen vaak niet uit Nederland. Door de ervaren problematiek is stoppen voor deze groep sekswerkers na verloop van tijd noodzaak geworden. Volgens PMW’ers is dit binnen de uitstapondersteuning de grootste groep. Een voormalige sekswerker uit de raambranche verwoordde het zo: ‘Op een gegeven moment kon ik gewoon niet meer. Ik was op. Paniekaanvallen, ik had helemaal geen zin meer. In combinatie daarmee verdiende ik ook minder dan vroeger. Vroeger kon ik na een paar uurtjes naar huis. Nu moest je drie keer zo hard werken.’ 

3. Het slachtoffer van uitbuiting. Deze derde groep heeft zichzelf waarschijnlijk nooit als sekswerker gezien, maar kan gezien worden als slachtoffer van uitbuiting. Deze personen zijn onder druk, dreiging of dwang van derden met het bieden van seks voor geld begonnen of zijn in autonomie begonnen en hebben later met uitbuiting te maken gekregen. Het is een groep die weliswaar vergelijkbare behoeften als sekswerkers kan hebben, maar verder niet met hen te vergelijken is. Er kan sprake zijn geweest van fysiek en psychologisch geweld, chantage, bedreiging, (emotionele) afhankelijkheid en vaak ook financiële uitbuiting. Een belangrijk deel van de ondersteuning vindt niet plaats in het kader van uitstapprogramma’s, maar binnen het kader van de aanpak mensenhandel en zorg voor slachtoffers. Ook is er relatief vaak sprake van een licht verstandelijke beperking. De personen uit deze groep zijn relatief jong. Stoppen hangt voor deze personen samen met veiligheid en het verkrijgen van controle over het eigen leven. Volgens PMW’ers werken de slachtoffers van uitbuiting met name in de illegale seksbranche. 

Prostitutie Maatschappelijk Werkers

Hoe kun je al deze verschillende type sekswerkers met hun eigen verhalen het beste ondersteunen? Dat is de vraag die PMW’ers zich dagelijks stellen. Samen met de sekswerker probeert een PMW’er in kaart te brengen hoe ze het leven van de sekswerker kunnen herinrichten. Om dat de bewerkstelligen, fungeren PMW’ers als een soort spin in het web. Zij bekijken welke ondersteuningsbehoeften zelf beantwoord kunnen worden, en waarvoor zij gebruik moeten maken van reguliere dienstverleners binnen of buiten de gemeente. 

Een slachtoffer van uitbuiting heeft andere behoeften en wensen dan een sekswerker met meerdere hulpvragen of een autonome sekswerker met vooral praktische vragen. In het geval van een slachtoffer van uitbuiting zal de PMW’er proberen een veilig onderkomen te vinden zodat het slachtoffer tot rust kan komen. Vervolgens gaat de PMW’er stap voor stap aan de slag om de persoon meer zelfvertrouwen en eigenwaarde te geven en een nieuw sociaal netwerk op te bouwen. Voor sekswerkers met meerdere hulpvragen zal de PMW’er de regie voeren over multidisciplinaire ondersteuning. Denk dan bijvoorbeeld aan schuldhulpverlening, inkomensondersteuning, psychologische hulp, het zoeken van andere woonruimte en scholing. Wanneer de PMW’er te maken heeft met een volstrekt autonome sekswerker die een carrièreswitch wil maken, dan zal de ondersteuning meer het karakter van een soort loopbaanadvies hebben. Voor vacatures of tijdelijke inkomensondersteuning kan de PMW’er samenwerken met de gemeente.

Succesfactoren

Uit ons onderzoek en eerder onderzoek naar de werking van uitstapprogramma’s halen we succesfactoren op die sekswerkers kunnen helpen om uit de seksbranche te stappen [4]. Dit zijn elementen die in de ogen van de PMW’ers of sekswerkers als succesvol worden gezien. We noemen er hier zes.

1. Outreachend werken

De meeste sekswerkers komen in contact met PMW’ers wanneer zij vragen hebben over bijvoorbeeld seksuele gezondheid. Stoppen komt vaak pas later ter sprake. Via veldwerk bij seksbedrijven of via online advertenties proberen PMW’ers in contact te komen met sekswerkers en een vertrouwensrelatie op te bouwen. In deze outreachende fase werken PMW’ers samen met GGD-professionals die soa-tests uitvoeren of met politie die slachtoffers van uitbuiting doorverwijzen. 

2. Een volstrekt neutrale benadering

Een neutrale houding is van cruciaal belang. Veel personen die te maken hadden met uitbuiting willen absoluut niet als slachtoffer gezien worden. Sekswerkers hoeven niet ‘uit de prostitutie gered te worden’. PMW’ers slagen er over het algemeen goed in om met een neutrale bril naar de situatie te kijken en de behoeften, wensen en talenten van de persoon centraal te stellen. 

3. Inbedding in bredere ondersteuning

Een belangrijke succesfactor voor organisaties die uitstapondersteuning aanbieden is dat zij ook andere hulpverlening aanbieden. Voorbeelden hiervan zijn taalcursussen, cursussen om te leren onderhandelen, advies over seksuele gezondheid en weerbaarheidstraining. Stoppen met sekswerk is voor deze organisaties niet een doel op zichzelf. Dat wordt het pas wanneer de sekswerker dat zelf wil. De brede ondersteuning biedt hen tegelijkertijd wel de mogelijkheid om hulp bij stoppen onder de aandacht te brengen. Een organisatie die brede ondersteuning aan sekswerkers verleent: ‘Je kunt met onze hulp beginnen en stoppen met sekswerk en alle hulp krijgen die je nodig hebt om je werk goed uit te kunnen voeren.’ 

4. Samenwerking met reguliere dienstverlening

Voor een succesvolle ondersteuning zijn PMW’ers afhankelijk van samenwerking met reguliere dienstverleners, zoals inkomensconsulenten en schuldhulpverleners. In veel gemeenten is expertise over sekswerk nodig om de reguliere dienstverleners te versterken. Werkafspraken tussen PMW-organisaties en gemeenten kunnen daarbij helpen.

5. Inzetten van ervaringsdeskundigen

Een veelgebruikt hulpmiddel is het inzetten van ervaringsdeskundigen. Dit zijn sekswerkers die de branche eerder hebben verlaten. Zo wordt de drempel verlaagd om persoonlijke verhalen te delen. Daarnaast kan op deze manier het sociale netwerk van sekswerkers vergroot worden. Ervaringsdeskundigen zorgen voor (h)erkenning waardoor een sekswerker zich gesterkt kan voelen om eigen keuzes te maken.

6. Nazorg bieden

Tot slot benadrukken veel PMW’ers het belang om in contact te blijven met de (voormalige) sekswerkers. In deze zogenoemde nazorgfase heeft de sekswerker het werk beter ingedeeld, of is hij of zij volledig uit de branche gestapt. Voor autonome sekswerkers is passieve nazorg voldoende. PMW’ers laten bijvoorbeeld via WhatsApp weten ‘dat de deur altijd openstaat’. Bij sekswerkers met complexere hulpvragen proberen PMW’ers een vinger aan de pols te houden. Ze houden het eerste jaar contact en zijn alert wanneer er sprake is van ontslag, schulden of opspelende psychische problemen. Op deze manier bieden PMW’ers indien nodig ook na het traject nog een luisterend oor.

Uitdagingen voor de toekomst

Nu de financiering voor ondersteuning bij het stoppen met sekswerk verandert, is het goed om te kijken wat er beter kan. De eerste uitdaging is het bereik van ondersteuning. Ons onderzoek laat zien dat het huidige ondersteuningsaanbod vooral geschikt is voor sekswerkers met meerdere hulpvragen. Dit betekent dat het aanbod bijvoorbeeld minder is toegespitst op de autonome sekswerkers met praktische vragen.