inburgering
Nieuwe Nederlanders staan voor veel uitdagingen
Succesvol inburgeren met Project JA Statushouders
Inburgeren is geen gemakkelijke taak en zorgt voor veel uitdagingen bij nieuwe Nederlanders. In Leiden resulteert gerichte begeleiding van statushouders richting het Nederlands onderwijsstelsel in verhoogde kansen om succesvol een opleiding te volgen.
DOOR Tim van Dijk
Sinds 1 januari 2016 worden statushouders in de Leidse regio begeleid door Project JA Statushouders (JAS) van de gemeente Leiden. Project JAS richt zich op de participatie van statushouders in de samenleving en op de arbeidsmarkt. Deelnemers volgen verschillende trainingen die hen voorbereiden op de arbeidsmarkt en het onderwijs, of hun meer leren over de Nederlandse cultuur. Daarnaast werkt Project JAS intensief samen met partijen in de stad zoals Vluchtelingenwerk en sociale wijkteams. De grote instroom van vluchtelingen in 2015 vroeg volgens de gemeenteraden van de Leidse regio om een aparte aanpak die statushouders versneld laat participeren en hen begeleidt naar school of werk. Omdat er geen bestaand beleidskader was, is de projectgroep in januari 2016 van start gegaan met een aanpak gestoeld op eerdere ervaring en ‘gezond verstand’. Gedurende de periode die volgde is het project voortdurend bijgeschaafd waar dat nodig was. Er zijn meerdere trainingen bijgekomen, weggevallen en geperfectioneerd. De afwezigheid van strikte beleids- en uitvoeringsplannen zorgde voor een flexibele en initiatiefrijke omgeving waar snel gereageerd kon worden op wat wel en wat niet werkte. Zo bleek al snel dat elke statushouder andere kwaliteiten, kennis en verwachtingen heeft en enige vorm van maatwerk altijd nodig is. Bij de start van het traject stelt de klantmanager daarom samen met de deelnemers een plan van aanpak op. Hierin worden op basis van opleidingsniveau, werkervaring, leeftijd, leerbaarheid, wensen en reële verwachtingen een of meerdere routes vastgelegd richting werk, onderwijs of participatie.
Binnen het huidige stelsel hebben gemeenten een kleine rol bij de integratie van statushouders. De inburgering is de verantwoordelijkheid van de inburgeraars zelf. Hiervoor krijgen zij een lening van DUO en maken zij zelf de keuze voor een taalschool. Wanneer zij hun inburgering afronden binnen de daarvoor gestelde termijn, wordt deze lening omgezet in een gift. Statushouders die in gemeenten gehuisvest worden, ontvangen van die gemeente een bijstandsuitkering. Daarmee vallen zij onder de Participatiewet. Statushouders zijn daarom net als andere bijstandsgerechtigden verplicht een inspanning te leveren om zo snel mogelijk uit de uitkering te komen.
Onderwijs
Binnen Project JAS krijgen statushouders intensieve begeleiding, onder andere richting onderwijs. Dit leidt tot goede resultaten, zo blijkt uit het onderzoek van Bureau Berenschot in opdracht van het ministerie van SZW.1 De begeleiding bestaat onder meer uit klassikale trainingen waarin jongeren (18-27) worden voorbereid op wat het Nederlandse onderwijs van hen zal vragen. Assertiviteit, groepsopdrachten, presenteren en zelfstandige planning zijn zaken die veel jongeren in hun land van herkomst niet gewend zijn. Daarnaast is er bij JAS een scholingsmedewerker in dienst die de jongeren helpt bij de aanmelding voor een opleiding. Wat zijn de vereisten? Welke boeken heb je nodig? Het is belangrijk om de jongeren te begeleiden bij hun aanmelding, want er komt veel bij kijken.
Abdulrazak Alafandi en Ammar Etaki (rechts) met hun vrijwillige mentoren in Leiden.
Ervaring
Niet alleen uit het eerdergenoemde onderzoek blijkt dat de aanpak van JAS goed werkt. Ook ervaringen van (oud-) deelnemers zijn vaak positief. Abdulrazak Alafandi en Ammar Etaki (beiden 28) zijn twee vrienden uit Syrië, in 2018 toevallig allebei in Leiden gehuisvest. Al vanaf het begin van hun traject hadden zij voor ogen om in Leiden te gaan studeren. Terugkijkend op Project JAS zijn ze enthousiast over de verschillende soorten begeleiding die ze hebben ontvangen: ‘We kregen veel trainingen over verschillende onderwerpen. Zo leerden we veel over de Nederlandse cultuur, de normen en waarden’, vertelt Ammar, ‘vooral in de training “Het Gesprek”. De trainer gaf erg goed les. Bij hem kon je altijd met vragen terecht.’ In ‘Het Gesprek’ worden culturele verschillen besproken en maken statushouders kennis met de Nederlandse cultuur. Deelnemers volgen de training elke week gedurende zes maanden. Dat vond Abdulrazak wel erg lang: ‘Voor ons was het soms eenvoudige informatie.’
Toch zijn er genoeg deelnemers voor wie de cultuurschok groot is. Abdulrazak en Ammar zijn jong en hoogopgeleid en in staat om de achtergrond van zaken snel te doorgronden, maar voor ouderen of analfabeten mist vaak de context. Daarom is het voor deze doelgroep zo belangrijk om maatwerk te leveren.
Begeleiding
Voor Abdulrazak en Ammar was het van belang om zo snel mogelijk duidelijkheid te scheppen over hun nieuwe situatie en hun kansen. Vanuit Project JAS zijn zij daarom op verschillende manieren begeleid. Zo vertellen de twee enthousiast over hun mentoren, twee vrijwilligers aan hen gekoppeld via het project, die Abdulrazak en Ammar op een informele manier ondersteunen met onder meer de taal, maar vooral ook met gezellig contact. Met zijn vieren hebben zij Leiden beter leren kennen. ‘Het was heel leuk. We hebben bijna dezelfde leeftijd en zij studeerden aan de universiteit. Ook qua Nederlands hebben we er veel aan gehad. Taal kan je niet alleen via boeken leren. Je moet echt contact hebben met mensen om beter te leren spreken’, zegt Ammar. Abdulrazak vult aan: ‘Het was niet alleen handig, maar ook gezellig. We zijn nu vrienden en spreken elkaar nog om de week. Het is heel belangrijk om een netwerk te hebben.’ Omdat de twee in Leiden graag verder wilden studeren, kwamen zij al snel in contact met de scholingsmedewerker van Project JAS. Abdulrazak noemt de scholingsmedewerker ‘een van de belangrijkste personen in ons leven’: ‘Zij heeft ons geholpen met uitzoeken wat voor ons het beste is. Daar hebben we veel van geleerd.’ Uiteindelijk zijn Abdulrazak en Ammar gestart in het ‘voorbereidend jaar’ aan de Hogeschool Leiden. Hierin zijn ze goed voorbereid op alles wat hun te wachten staat tijdens een hbo-opleiding, zoals de communicatie met de hogeschool en hun begeleiders, maar ook op het studentenleven.
Aan het werk
In september gaan ze beiden beginnen met de opleiding Informatica. Zonder begeleiding vanuit JAS was dat erg lastig geworden. ‘Als vluchteling heb je geen goede informatie over de verschillende opleidingen. Je weet niet wat je kan, wat je mag en wat er is’, aldus Ammar. Naast de begeleiding naar onderwijs, begeleidt JAS de deelnemers ook richting de arbeidsmarkt. Dat gebeurt een-op-een door jobcoaches, maar ook klassikaal in de training ‘Arbeids- en beroepenoriëntatie’ (ABO). In deze training krijgen de deelnemers les over het maken van een CV, het zoeken van vacatures en het schrijven van motivatiebrieven. Toen het project begon met de ABO-trainingen werd echter al snel duidelijk dat er meer bij komt kijken dan dat. De zogenoemde 21st-century skills, werknemersvaardigheden en basale kennis over zaken als rekenen zijn vaak niet aanwezig bij de statushouders. Het is dus van belang om ook aandacht te besteden aan werken met de computer, op tijd komen, hiërarchie op de werkvloer, assertiviteit, et cetera. Zo weten de deelnemers wat er van hen verwacht wordt. Dit vergroot niet allen de kans op het vinden van werk, maar vooral ook de kans op het behouden ervan.
‘De scholingsmedewerker is een van de belangrijkste personen in ons leven’
Grote verandering is dat de gemeente controle krijgt op de inburgering
Nieuwe inburgeringswet
Op 1 juli 2021 gaat de nieuwe inburgeringswet van kracht. De begeleiding naar werk, onderwijs of participatie wordt dan vastgelegd in drie verschillende ‘routes’. Veel van wat er in die routes wordt aangeboden, voert Project JAS al uit. In juli 2018 presenteerde minister Koolmees zijn plannen daarom in Leiden: ‘Ik ben juist naar Leiden gekomen, omdat de gemeente hier al voor een deel werkt op de manier die ik voorsta.’ De intensievere begeleiding richting onderwijs en de trainingen op het gebied van werk zijn daar twee voorbeelden van. Een grote verandering is dat de gemeente in het nieuwe stelsel controle krijgt op de inburgering. Een succesvol inburgeringstraject valt dan onder de gemeentelijke verantwoordelijkheid. Op dit moment is de inburgering nog de verantwoordelijkheid van de inburgeraar zelf en kan de gemeente via Project JAS alleen een niet-bindend advies geven. Wanneer dit advies niet wordt opgevolgd, leidt dat soms tot een minder succesvolle keuze. Zo kan een inburgeraar bijvoorbeeld kiezen voor een taalschool waar een aantal van zijn bekenden al lessen volgen, maar waar een te hoog of te laag niveau wordt aangeboden. Daardoor kan veel tijd en rendement verloren gaan. Eleonora Paauwe, projectleider van Project JAS, is daarom positief over de nieuwe wet. ‘In het nieuwe stelsel verwachten we een zeer intensieve samenwerking aan te gaan met enkele aanbieders in de regio om zo inburgeraars optimaal te begeleiden bij hun tocht naar volledige participatie in de samenleving. De link met werk wordt dan niet alleen gemaakt doordat iemand op stage gaat of vrijwilligerswerk doet en zo werknemersvaardigheden ontwikkelt, maar ook door duidelijk de link met praktijkgerichte taal te leggen. Het leren van de taal en meedoen in de praktijk worden dus echt een organisch geheel. Ik kijk enorm uit naar de samenwerking met taalscholen op dat vlak – dat wordt een heel leuke uitdaging!’
Tim van Dijk is projectmedewerker bij JAS.
1 Berenschot (2020). Evaluatie Onderwijsroute Project JAS
-
Succesvol inburgeren met Project JA Statushouders (copy)
Vorige artikel
Warning: Undefined array key -1 in /var/hpwsites/u_twindigital_html/website/html/webroot/sociaalbestekpremium.nl/wp-content/plugins/diziner-core/lib/TwinDigital/Diziner/Core/Post.php on line 965
-
Succesvol inburgeren met Project JA Statushouders (copy)
Volgende artikel
Warning: Undefined array key 0 in /var/hpwsites/u_twindigital_html/website/html/webroot/sociaalbestekpremium.nl/wp-content/plugins/diziner-core/lib/TwinDigital/Diziner/Core/Post.php on line 928
